Op initiatief en met financiering van de Vlaamse overheid startten G-STIC en Departement Omgeving het G-STIC Klimaatactieprogramma om ontwikkelingslanden te ondersteunen en bestendiger te maken tegen klimaatgevolgen en verdere opwarming te vermijden. Hiervoor lanceerde het programma al twee jaar op rij een projectoproep voor klimaatprojecten in ontwikkelingslanden. In 2022 gingen er voor 15,7 miljoen euro subsidies naar 19 nieuwe projecten.
Het Global Risks Report 2023 meldt dat het onvermogen om de klimaatverandering te temperen of ons daaraan aan te passen waarschijnlijk de ernstigste bedreiging is voor de wereld op lange termijn. In het rapport benadrukt men – voor de zoveelste keer - hoe belangrijk het is om nú te investeren in de nodige tools en klimaatstrategieën. Dit vereist een gezamenlijke inspanning.
Met deze projectoproep voor internationale klimaatfinanciering helpt de Vlaamse overheid om haalbare oplossingen te financieren. Binnen het Klimaatactieprogramma worden projecten opgezet om de uitvoering van klimaatbeleid, -strategieën, -regelgeving en -actieplannen in ontwikkelingslanden kracht bij te zetten. De oproep voorziet subsidies voor demonstratie-, disseminatie-, en capaciteitsopbouwprojecten die geïmplementeerd worden in ontwikkelingslanden waarbij een Vlaamse organisatie de lead neemt. Voor de werving van projecten wordt er samengewerkt met Cleantech Flanders en zijn netwerk van innovatieve kmo's. In de projectoproep van 2022 ging een totaal subsidiebedrag van 15,7 miljoen euro naar 19 projecten; in 2021 was dit 3,2 miljoen euro voor 13 projecten. De meer dan 100 projectaanvragen in 2022 bewijzen dat heel wat Vlaamse organisaties rond klimaatactie en -bestendigheid werken.
Streven naar internationale samenwerking
Met zijn internationale netwerk is G-STIC een belangrijke katalysator om spelers in Vlaanderen aan de juiste organisaties in ontwikkelingslanden te koppelen. Deze oproep is toegankelijk voor allerlei types van ondernemingen: grote bedrijven, KMOs, NGOs, VZWs, kennisinstellingen, overheidsinstellingen en studiebureaus. Een goede match is cruciaal voor het slagen van complexe projecten die over meerdere jaren lopen en partners over de hele wereld verbinden.
Eén van de doelgroepen zijn de Vlaamse private ondernemingen. Om dit netwerk in Vlaanderen te bereiken, is Cleantech Flanders een strategische partner. Via Cleantech Flanders kunnen Vlaamse cleantech bedrijven kennis delen, in contact komen met gelijkgezinden en verder internationaliseren om Vlaamse cleantech oplossingen naar internationale markten te brengen. Daarvoor werkt Cleantech Flanders nauw samen met Flanders Investment & Trade. Een hoeksteen van de klimaatactieprojecten is brede samenwerking en richt zich ook op het uitwisselen van kennis en andere resources in beide richtingen.
De combinatie van de internationale outreach van G-STIC en de cleantech gemeenschap in Vlaanderen is een sterke uitgangsbasis gebleken om klimaatprojecten geleid door een Vlaamse organisatie te implementeren in ontwikkelingslanden. Voortbouwend op de solide resultaten van 2021 kwamen er na de oproep van 2022 nog een pak hoogwaardige projecten bij. We belichten enkele van de lopende projecten.
Klimaatbestendige decentrale drinkwaterproductie in Suriname
Suriname bestaat voor 93% uit regenwoud, en heeft dus veel water. Maar de gemeenschappen rond de rivieren in het landelijke binnenland zijn kwetsbaar voor variaties in neerslagpatronen ten gevolge van (extreme) klimaatveranderingen. Ze hebben ook geen toegang tot veilig drinkwater. Vandaag koken ze het rivierwater op houtvuren om het veilig te kunnen drinken. Dit geeft een enorme CO2-uitstoot en heeft schadelijke gevolgen voor de gezondheid. Daarenboven zijn er in het droge seizoen watertekorten en in het regenseizoen is het water zo vervuild dat zelfs koken geen oplossing meer biedt.
Dankzij een uniek samenwerkingsverband met Howest, VITO en het ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen in Suriname, zal BOSAQ 13 dorpen voorzien van een klimaat- én toekomstbestendige decentrale drinkwaterproductie. Het rivierwater zal lokaal worden gezuiverd met de Q-Drop-watersystemen van BOSAQ, gekoppeld aan zonnepanelen. Deze innovatieve systemen werken op basis van nanofiltratie en zelf ontwikkelde sensortechnologie. BOSAQ beoogt met deze decentrale, energie-neutrale techniek minstens 2300 ton CO2-emissies meer te vermijden, dan bij het toepassen van alternatieve centrale methodes.
Mangrovebossen herstellen in Ecuador
Aan de andere kant van Zuid-Amerika, in Ecuador, start Jan De Nul een proefproject voor een nieuwe, nature-based oplossing om te helpen bij het herstel van de mangroves in de delta van de Guayasrivier. De regio rond deze delta is heel kwetsbaar voor extreme weersomstandigheden zoals overstromingen en dit zal alleen maar toenemen door de impact van klimaatveranderingen. De delta kent een historisch verlies van mangrovebossen waardoor de gemeenschappen die langs de rivier wonen te maken krijgen met een hogere blootstelling aan onder meer overstromingen. Met een vernieuwende aanpak zal dit project op een circulaire en duurzame manier mangrovebossen met baggerspecie herstellen en dijken verbeteren als bescherming tegen de zeespiegelstijging en extreme gebeurtenissen.
Mangrovebossen zijn belangrijke koolstofputten. Bij herstel wordt meer CO2 opgenomen uit de lucht, met klimaatmitigatie als gevolg. Dit leidt ook tot herstel van de kustlijn, en klimaatadaptatie. De unieke natuurlijke herstelaanpak moet een grotere soortenrijkdom mogelijk maken, en zo een boost geven aan de plaatselijke biodiversiteit. Jan de Nul streeft met dit project een duurzame sociaal-economische ontwikkeling van de delta na.
Energie winnen uit rivieren en meren in Colombia
75% van de energie in Colombia gaat naar elektriciteit, verwarmen en koelen. Twee Vlaamse cleantechstart-ups EXTRAQT en Turbulent werken samen om praktische decarbonisatie-oplossingen te ontwikkelen. Ze onderzoeken zowel het potentieel van aquathermische technologieën als micro-waterkracht voor zowel stedelijke als plattelandsgebieden langs rivieren en meren in Colombia.
EXTRAQT onderzoekt hierbij het potentieel van aquathermie waarbij oppervlaktewater gebruikt wordt om gebouwen duurzaam te verwarmen en te koelen. Turbulent onderzoekt het potentieel van micro-waterkracht om duurzame elektriciteit te genereren. Dit zijn twee haalbare, praktische, duurzame en goedkope oplossingen om energie te winnen uit rivieren en meren. De technologieën vergroten niet alleen het speelveld van hernieuwbare energie voor het land, maar creëren ook banen, stimuleren groei en helpen klimaatverandering bestrijden. Ze voldoen dus perfect aan onze energiebehoeften en onze maatschappelijke en ecologische eisen. Colombia heeft een uitgebreid netwerk aan rivieren en meren, waardoor het een ideaal land vormt om het potentieel van deze twee technieken te onderzoeken.
Emissievrije thermische zonne-energietechnologie in Namibië
Naar Afrika nu. In Okahanja in Namibië bundelen AB-Inbev en Heliovis hun krachten en lanceren samen een baanbrekend project dat het potentieel van geavanceerde thermische zonne-energietechnologie voor duurzaam brouwen toont. Traditioneel bedraagt de thermische energie die gebruikt wordt bij het brouwen tot 70% van het totale energieverbruik en zijn de meeste brouwerijen hiervoor sterk afhankelijk van fossiele energie. Dit project wil aantonen dat de emissievrije thermische zonne-energietechnologie klaar is om commercieel toegepast te worden en dat de uitstoot bij het brouwen aanzienlijk verminderd kan worden. Indien dit project succesvol blijkt kan de technologie ook in andere – geschikte - brouwerijen toegepast worden.
Het klimaat in Namibië is uitermate geschikt voor de productie van zonne-energie en deze locatie biedt dan ook een uitstekende gelegenheid om de innovatieve zonnecollectoren voor industriële processen te testen en te demonstreren.
Nieuwe, hoge-resolutie klimatologische informatie voor betere implementatie van klimaatplannen in Mozambique en Zimbabwe
Langs de Busi-Pungwe-Save rivierbekkens in Mozambique en Zimbabwe ligt een regio die zeer gevoelig is voor natuurrampen. Volgens de predicties, zal de bedreiging verder toenemen door de klimaatverandering. Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, zijn de overheden van beide landen gestart met de kwetsbaarheden in kaart te brengen en adaptatie-prioriteiten te definiëren. Antea Group Belgium en UNESCO zullen hun technologie, kennis en lokale verankering inzetten om op maat gemaakte klimaatscenario’s en -risicoanalyses te bekomen, en dit met een hogere resolutie voor het volledige gebied dan waar de lokale overheden nu over beschikken.
Deze publiek toegankelijke informatie moet helpen om optimale klimaatmaatregelen te ontwerpen en de plaatselijke gemeenschappen beter te sensibiliseren en op te leiden. De Belgische speler zal lokale experten trainen in klimaat-downscaling en in de interpretatie en applicatie van de ontwikkelde klimatologische info. Deze activiteiten zullen de uitvoering van de nationale adaptatieplannen in beide landen gemakkelijker maken.
Naast deze initiatieven steunt het G-STIC Klimaatactieprogramma ook projecten in Midden-Amerika, SIDS (kleine insulaire ontwikkelingslanden) en India, allemaal terug te vinden in een overzichtelijke samenvatting.
De nood aan cleantech innovatie voor de realisatie van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen
Een studie van Eurostat toont aan dat er een dringende behoefte bestaat aan innovatie op het gebied van schone technologie. De publicatie geeft een overzicht per land van de vorderingen bij het streven naar Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG's) op basis van de Europese indicatorenset voor Duurzame Ontwikkelingsdoelen. De afzonderlijke Duurzame Ontwikkelingsdoelen worden per land op een schaal geplaatst, met het slechtst scorende land aan de ene kant en het land met de beste score aan de andere kant. België scoort voor veel Duurzame Ontwikkelingsdoelen bovengemiddeld in vergelijking met andere landen. Alleen voor het zesde Duurzame Ontwikkelingsdoel, ‘Schoon water en waterzuivering’, haalt België geen hoge indicatorscore. Ook voor Duurzame Ontwikkelingsdoelen n° 15, ‘Leven op het land’, lijkt België zich in de tegenovergestelde richting van het gewenste SDG-traject te bewegen.
Dietrich Van der Weken en Ilke Geleyn
G-STIC: Global Sustainable Technology & Innovation Community
