Trends en evoluties van Cleantech in Vlaanderen
Cleantech houdt veel meer in dan schone, duurzame, ‘groene’ technologie. Het omvat een brede waaier aan producten, diensten en processen die bijdragen aan het verkleinen van onze ecologische voetafdruk en klimaatimpact. Het biedt daarnaast ook kansen op economische meerwaarde. Daarom heeft het volledige Vlaamse economische weefsel er baat bij om cleantech in zijn aanbod en bedrijfsvoering te implementeren. Waar er veel beweegt, moet uiteraard een vinger aan de pols gehouden worden. Deze editie van het Cleantech-rapport bevat daarom een stand van zaken en een overzicht van de trends en evoluties in het Vlaamse innovatieve cleantech-ecosysteem. Dit hoofdstuk bundelt de samenvattende analyses.
De vele cleantech-actoren in diverse sectoren maken van Vlaanderen een attractieve regio. De buitenlandse investeringen in Vlaamse innovaties voor klimaat en energietransitie stegen in 2022 tot 1,64 miljard Euro, met 960 extra arbeidsplaatsen en 23 nieuwe projecten als resultaat. Het aandeel buitenlandse investeringen in ‘Onderzoek & Ontwikkeling’ (O&O) scheert historisch hoge toppen: ze zijn goed voor één op vijf projecten en één op vier arbeidsplaatsen in het Vlaamse O&O-landschap.
De totale bestedingen voor O&O in het Vlaamse Gewest werden voor 2020 geraamd op 9,6 miljard euro. Net als in de jaren daarvoor was er ook in 2020 een toename van de O&O-bestedingen. Dit in combinatie met het lagere bbp-cijfer voor 2020 als gevolg van de COVID-19-recessie, resulteerde in een O&O-intensiteit van 3,6% van het bruto binnenlands product (bbp). De O&O-investering in het Vlaamse Gewest bevindt zich al sinds 2019 boven de drempel van 3% van het bbp.
Bedrijven zijn verantwoordelijk voor het grootste deel van de O&O-bestedingen. Een aandeel dat gestaag groeit: van 67% in 2010 tot 72%, goed voor 6,9 miljard euro, in 2020. Deze O&O-inspanningen komen vooral op naam van bedrijven met 250 of meer werknemers (59% van de totale bestedingen in 2020) en hiernaast dragen ook de universiteiten, academische onderzoeksinstellingen en overheden bij.
Methodologie
Cleantech in Vlaanderen
O&O-landschap
Vooruitzichten voor cleantech
Opportuniteiten
CLEANTECH ECOSYSTEEM
Water
De overstromingen van 2021 en de lange droogte in de zomer van 2022 liggen nog vers in ons geheugen. Klimatologische extremen zoals zware regenval, overstromingen en droogte nemen toe in aantal en intensiteit. Ook dat is ‘water’. Op weg naar een klimaatbestendig beheerssysteem heeft Vlaanderen water dan ook hoger op de toekomstagenda gezet. Naast waterzuivering, rationeel en circulair watergebruik, gaat er aandacht naar systeeminnovatie en toepassingen zoals ‘early warning’-systemen op basis van ’enabling’ technologieën zoals sensoren, en artificiële intelligentie. Hier brengen we een selectie bijdragen over actuele water-en-klimaatgerelateerde onderwerpen.
Energie
Het complexe energievraagstuk is geen eenvoudig te leggen puzzel. De inval in Oekraïne begin 2022 maakte dat opnieuw duidelijk. De gerelateerde energiecrisis heeft onze kwetsbaarheid en afhankelijkheid eens te meer blootgelegd. Het mag dan ook niet verwonderen dat het uitgebreide cleantech-domein ‘energie’ veel aandacht krijgt. Innovatieve oplossingen bieden vele technische, politieke en maatschappelijke opties qua kosten, betrouwbaarheid en duurzaamheid. In het volgende hoofdstuk bundelen we een selectie van actuele energiegerelateerde onderwerpen bekeken door de ogen van experts.
Grote internationale speler op het gebied van offshore windenergie
Twee Belgische wereldspelers in de kijker
Vlaanderen als belangrijke wereldspeler op de waterstofmarkt
Waarom een waterstofeconomie niet zal lukken zonder een synthetische koolwaterstofeconomie
Een routekaart voor een optimale waterstofproductie
Circulaire economie
Een kringloop- of circulaire economie respecteert de eindigheid van grondstofvoorraden en zet reststoffen volledig opnieuw in. Afval bestaat er enkel in de betekenis van grondstof. Zo krijgen kleding en textiel, onze tweede huid, een nieuwe bestemming met een zo groot mogelijk toegevoegde waarde, en vormt verontreinigde grond na reiniging niet langer een gevaar voor milieu en gezondheid, maar wordt hij opnieuw beschikbaar. Ook de zogeheten ‘urban mine’ - steden en dorpen met hun huizen en auto’s (de derde en vierde huid) - bevat een enorme voorraad aan herbruikbare materialen. In deze uitgave hebben we aandacht voor de PFAS-problematiek. Recent opgebouwde kennis maakt pas echt duidelijk hoe schadelijk PFAS is voor mens en milieu. De Vlaamse cleantech-expertise op gebied van bodemsanering en waterreiniging, biedt voor deze grensoverschrijdende uitdaging ook internationaal perspectieven.
Enabling technologie
Technologische innovatie ontstaat vaak door bestaande technologieën te combineren met zogenaamde ‘enabling’ technologieën. De meest prominente zijn Artificiële Intelligentie (AI) en ‘machine learning’. Maar ook sensoren, drones, geavanceerde materialen, 3D-printing, ‘blockchain’, robotica, digitalisering en ‘digital twins’ stimuleren en faciliteren nieuwe toepassingen in verschillende technologische sectoren. Of het nu gaat om energie, circulaire economie of mobiliteit, het potentieel van AI in cleantech is enorm. Zoals te lezen is in de ‘Bloomberg NEF New Energy Outlook 2021’ : ‘AI inzetten bij de transitie naar schone energie kan in dertig jaar 1,3 biljoen dollar besparen’. We illustreren dit belang hier via enkele voorbeelden uit het Vlaamse cleantech-ecosysteem en de visie van experts.
